Als meisje van 8 jaar kreeg ik toegang tot de Mac van mijn vader (ook grafisch vormgever) met daarop Quark Xpress. We hebben het hier over 1990, en ik maakte mijn eerste krantje ‘de Tine’. Niet meer dan een wit staand A4tje waarop ik in Helvetica 12 pt berichtjes schreef. Ik herinner mij dat het laatste woord van de alinea afgebroken werd, met maar een paar letters op een nieuwe regel. Een hoerenjong, weet ik nu. Dit moest worden opgelost. Met uitleg van mijn vader zetten we de tekst iets krapper zodat de afbreking aansloot bij de regel ervoor.
Zetregels voor spatiëren
De laatste regel van een alinea moet uit minimaal twee woorden bestaan. Door een regel of meerdere regels smaller te zetten kan het laatste woord van een alinea dat eenzaam op een regel staat samengebracht worden met de regel erboven. Het versmallen van een regel is belangrijk om een rustig tekstbeeld op de hele pagina te creëren en dat bevordert de leesbaarheid. Bij linkslijnende tekst brengt het rust als er weinig gaten zitten aan het einde van een regel (een linkslijnende tekst zou geen afbrekingen mogen hebben, uitzonderingen daargelaten). Bij een uitgevulde tekst mag er niet teveel wit tussen de woorden zitten.
Dit kan ook op hoofdstukniveau, wanneer een hoofdstuk eindigt met maar drie regels op een verder lege pagina. Dit kun je verbeteren door de alinea’s met een korte laatste regel zo te versmallen dat de drie regels aan het einde van een hoofdstuk samen worden gevoegd op de pagina ervoor.
Een regel mag versmald worden tot maximaal -15 en de lettergrootte mag tot maximaal 97% worden verkleind; een combinatie van beide methoden is mogelijk. Onderzoek eerst wat het gekozen lettertype aan kan, en let erop dat het niet ten koste gaat van de leesbaarheid.
⇒ zie ook: Hoerenjongen en weeskinderen in de typografie
Ik ben echt super blij dat ik op jouw blog terecht bent gekomen, kan er zoveel van leren als grafisch ontwerper.
Bedankt Viktor voor je enthousiaste bericht!
Hoezo lettergrote verkleinen, dit is het gruwelijkste wat je kunt doen en typografisch totaal niet verantwoord!
Ga er vanuit dat je met versmallen met –15 (je hebt trouwens een divisie gebruikt i.p.v. een half kastlijntje) afspatiëren bedoeld en dan is –15 wel erg veel, ik zou er voor kiezen de letters te versmallen met maximaal 98%.
Beste Martien,
Bedankt voor je kritische bericht. Ontzettend goed dat je ervoor kiest om zo min mogelijk je teksten te versmallen. Toch wil je soms voorkomen dat er hoerenjongen ontstaan of dat er maar 1 of twee regels op een volgende pagina komen. Het knijpen zorgt in grote hoeveelheden tekst tot een rustiger tekstbeeld. De maximale die ik beschrijf -15 tot 97% zijn extremen en moeten per lettertype bekeken worden.
Hallo Martien, ik geloof dat de schoonheid van teksten niet te bepalen zijn aan de hand van maten en percentages. 97% of 98%, –15 of –20, het komt volgens mij vooral aan op het timmermansoog. Als het goed lijkt, dan is het dat ook.